Democraten 66 (D66) werd in 1966 opgericht en heeft sindsdien acht keer meegeregeerd. In de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 won D66 negen zetels.
Hoe diervriendelijk stemt D66?
Sinds 2012 onderzoekt Dier&Recht hoe partijen in de Tweede Kamer stemmen over dierenwelzijn. D66 stemde tijdens het kabinet-Rutte IV precies even diervriendelijk als tegenpool PVV.
Dierenkieswijzer 2023
Verkiezingsprogramma’s
2012
Als één van de rijkste landen ter wereld, kan Nederland volgens D66 laten zien dat welvaart niet ten koste hoeft te gaan van natuur en biodiversiteit. De partij ‘ziet met lede ogen aan dat de zeeën en oceanen in hoog tempo hun natuurlijke rijkdom verliezen door overbevissing en onduurzame vismethoden.’ D66 ziet kansen voor ‘duurzame vleesvervangers en kweekvis.’
Voorstellen
- Jagen is geen sport, maar een middel dat indien nodig op professionele wijze wordt ingezet.
- Strenge visquota, gebaseerd op wetenschappelijke kennis over hoeveel vis kan worden gevangen zonder soorten te bedreigen, en duurzame vismethoden.
- Duurzame en diervriendelijke landbouw met lagere maatschappelijke kosten voor het milieu en de volksgezondheid. Boeren moeten zich richten op kwaliteit en innovatie.
- Aan stalbouw hoge eisen stellen voor dierenwelzijn, milieu en volksgezondheid.
- Meer ruimte voor dieren om hun natuurlijke gedrag te vertonen.
- Antibioticagebruik en dierproeven verder terugbrengen.
- Fok en slacht zoveel mogelijk in hetzelfde gebied.
- Noodvaccinaties bij dierziektes om grootschalig preventief ruimen te voorkomen.
- Consumenten moeten eenvoudig bewust kunnen kiezen voor diervriendelijke producten.
2017
D66 wil de landbouw in balans brengen met de natuur. Dat betekent minder vlees, minder schadelijke uitstoot, minder gebruik van landbouwgif en stallen bouwen die het dierenwelzijn verbeteren. Veetransporten en overbevissing worden aan banden gelegd. Ook zet de partij in op biodiversiteitsherstel en het tegengaan van de import van bont.
Voorstellen
- Verdubbeling van de soortenrijkdom in Nederland.
- Uitvoering geven aan de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen, en het EU Actieplan tegen de illegale handel in wilde dieren en planten.
- Beschermde gebieden op de Noordzee inrichten en actief beheren.
- Kwetsbare gebieden vrijwaren van beschadigende activiteiten, zoals schelpenvisserij.
- Boeren helpen overstappen naar biologische bedrijfsvoering.
- Grondgebonden veehouderij. De import van soja als veevoer terugdringen.
- Zo weinig mogelijk gebruik van antibiotica.
- Geen transport van vee over grotere afstanden.
- Dierproeven in sterke mate terugdringen.
- Onverdoofd slachten zoveel mogelijk beperken, ook voor vissen.
- Dierenwelzijn, in plaats van hoge productie of uiterlijke raskenmerken, vooropstellen in de fokkerij.
- Stoppen van het doden van slachtvarkens en ganzen met CO₂ en met de inzet van CO₂-vergassing bij het ruimen van pluimvee.
- De productie van vleesvervangers opschalen.
- Minder kiloknallers, meer verantwoord vlees, en meer en betere plantaardige voeding.
- Voedselverspilling terugdringen, bijvoorbeeld door afspraken te maken over kleinere verpakkingen.
- Een grondige herziening van het EU-landbouwbeleid: subsidies afbouwen en innovatie en duurzame landbouw stimuleren.
- Heldere waarborgen voor dierenwelzijn in internationale handel.
- Textielproducten waarvoor dieren zijn mishandeld, zoals bont, dons, exotisch leer en wol, weren.
2019
In de Europese verkiezingen van 2019 pleit D66 voor heldere doelen om dier- en plantensoorten in de EU te beschermen. Er moet een internationaal biodiversiteitsakkoord komen, ook om het leven in zee te beschermen. Europa zou een ‘voorbeeld kunnen nemen aan Nederland als het gaat om strenge regulering van het houden van exotische huisdieren.’
Voorstellen
- Uitvoering en aanscherping van het EU Actieplan tegen stroperij.
- Verbod op de handel in ivoor en neushoornhoorn.
- Opvangcentra voor wilde dieren in de strijd tegen illegale handel.
- Verbod op wilde dieren in het circus.
- Alternatieven op dierproeven ontwikkelen.
- 30 procent effectief beschermd gebied op zee. Grote delen van de Atlantische Oceaan, het Noordpoolgebied en Antarctica tot beschermd gebied verklaren.
- Betere handhaving en aanscherping van het gemeenschappelijke visserijbeleid.
- Verantwoorde quota voor visvangst.
- Stimuleren van innovatieve vismethoden met zo min mogelijk dierenleed, zoals pulsvisserij.
- Uiterlijk in 2030 een einde aan destructieve vismethodes, zoals met bodemberoerende sleepnetten.
- Subsidies en belastingvrijstellingen op nieuwe vissersschepen en scheepsbrandstof vervangen door subsidies op diervriendelijke en natuurvriendelijke vistechnieken, en de ontwikkeling van duurzame viskweek.
- Afschaffen van de inkomenssteun voor boeren. Zolang die bestaat, koppelen aan voorwaarden voor onder andere dierenwelzijn.
- Diertransporten beperken tot drie uur.
- Strengere en vaker controle op de duur van transport, de omstandigheden waaronder dieren worden vervoerd en de werkwijze van slachthuizen.
- Verantwoorde ontwikkeling van kweekvlees, zodat er voor consumptie van vlees minder dieren hoeven worden gehouden.
- Verdere ontwikkeling van vegetarische vleesvarianten en van insecten als voedsel.
- Handel moet niet alleen goed zijn voor de welvaart, maar ook voor het welzijn van mens, dier en natuur.
- EU-positieflijst die aangeeft welke diersoorten als huisdieren mogen worden gehouden.
2021
In de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 pleit D66 voor een ‘fundamentele’ verbetering van de rechtspositie van het dier: ‘We hanteren een positieve definitie van dierenwelzijn met aandacht voor de leefomstandigheden van het dier en diens natuurlijk gedrag.’ De veehouderij gaat op de schop. ‘Voor het grootste deel van de voedselproductie moet een grote systeemverandering worden doorgevoerd.’ De bio-industrie verdwijnt.
Voorstellen
- Inzet op wereldwijd bindende biodiversiteitsdoelstellingen.
- Verbinding van natuurgebieden, vergroting van leefgebieden voor wilde dieren en aanleg van groene bufferzones.
- Rekening houden met de leefgebieden van dieren bij nieuwbouw en renovatie.
- 10 miljoen bomen planten.
- Illegale handel in wilde dieren tegengaan.
- Betere registratie van bedreigde vogelsoorten.
- Een Europese richtlijn voor opvangcentra van wilde dieren.
- 30 procent beheerd natuurgebied op land en zee in 2030.
- Afbouw van de intensieve visserij.
- Halvering van het aantal kippen en varkens in Nederland.
- Meer landbouwgrond voor plantaardig voedsel voor mensen, meer restproducten gebruiken voor veevoer en minder vlees consumeren.
- Beprijzing van broeikasgas- en stikstofemissies in de landbouw.
- Gemengde teelt en rotatie van gewassen bevorderen ten gunste van de biodiversiteit.
- Het houden van dieren in kooien uitfaseren.
- Scherpere regels omtrent brandveiligheid in stallen.
- Betere controle op dierenwelzijn. Een onafhankelijke controle hoort niet thuis bij het ministerie van Landbouw.
- Uitbreiding van de Dierenpolitie.
- Misstanden in slachthuizen aanpakken.
- Veetransporten binnen de EU beperken tot vier uur.
- De wetenschap uitdagen om dierproeven niet meer als gouden standaard te hanteren.
- Hogere productie of uiterlijke raskenmerken niet ten koste laten gaan van dierenwelzijn in de fokkerij.
- Duurzaamheidsvoorwaarden in de voedingsindustrie en supermarkten, zodat het gehele assortiment milieu- en diervriendelijk wordt, inclusief een eerlijke prijs voor boeren.
- Nederlandse subsidies alleen naar boeren die stappen zetten naar kringlooplandbouw en natuurbeheer.
- Generieke inkomenssteun voor boeren in de EU afbouwen.
- Dierenwelzijn meewegen in handelsbeleid.
- De import van soja terugdringen, bijvoorbeeld met Europese importheffingen.
- Positieflijst voor zoogdieren in de praktijk brengen. Positieflijsten voor amfibieën, reptielen en vogels ontwikkelen.
2023
Veel dieren krijgen volgens D66 ‘niet de zorg die ze verdienen.’ In de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 pleit de partij voor rechten voor dieren én de natuur, zoals de Waddenzee. Er komt een ombudsman voor dieren. De veehouderij gaat toe naar een gezonder, duurzamer en dierwaardig model. Vlees wordt duurder. D66 wil een einde maken aan dolfijnenshows en andere attracties met dieren.
Voorstellen
- 20 procent van alle land- en zeegebieden herstellen in 2030. Alle ecosystemen in goede staat hersteld in 2050.
- Een bindend internationaal akkoord voor biodiversiteit.
- Nederlandse bossen als permanente bosecosystemen beheren.
- Behoud van de Vogel- en Habitatrichtlijnen. Snelle en verscherpte invoering van de Europese Natuurherstelwet.
- Illegale handel in wilde dieren tegengaan. Op Schiphol en in de Rotterdamse haven meer controle naar smokkel van wilde dieren. Hogere straffen voor illegale handel in dieren en planten.
- Een Europese richtlijn voor opvangcentra van wilde dieren.
- Wolfwerende rasters en kuddebewakingshonden om vee te beschermen. Zo kunnen wolf en mens goed samenleven.
- Ruimte op de Noordzee voor beschermde natuur, visserij en windmolenparken.
- Vissers perspectief bieden door innovatieve technieken mogelijk te maken, zoals aquacultuur op zee.
- Geen diepzeemijnbouw, ter bescherming van het zeeleven.
- Geen bodemberoerende visserij en mijnbouw in de Waddenzee.
- Zo snel mogelijk stoppen met de grootschalige bio-industrie.
- Dier- en fosfaatrechten vervangen met beperkt verhandelbare stikstofemissierechten.
- Dieren moeten aan hun natuurlijke behoeftes kunnen voldoen.
- Verbod op kooihuisvesting
- Ingrepen op dieren uitfaseren.
- Verhoging van de transportleeftijd, zodat zeer jonge en kwetsbare dieren niet meer worden vervoerd.
- Onafhankelijke controles, aangescherpte normen en inzet van technologie om dieren te beschermen. Versterking van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, stalnormen en vluchtroutes voor dieren, en slimme camera’s in slachthuizen.
- Samenwerken met kennisinstituten op het gebied van dierplaagbeheersing om overlast en dierenleed te voorkomen.
- Een ombudsman voor dieren.
- Inzet op grondgebondenheid om kringlopen te sluiten en importafhankelijkheid van veevoer te verminderen.
- Bij financiering van onderzoeksvoorstellen controleren of proeven met dieren echt nodig is.
- Duurzaamheidsvoorwaarden op inkoop en bedrijfsvoering in de voedingsindustrie en supermarkten, zodat het gehele assortiment milieu- en diervriendelijk wordt, inclusief een eerlijke prijs. Rijksinstanties kopen tegen 2030 alleen biologische- of kringlooplandbouwproducten.
- Geen btw op groente en fruit. Een heffing op vlees en zuivel.
- Verbod op kiloknallers.
- Kweekvlees zo snel mogelijk in de supermarkt.
- Inzet voor een nieuwe EU-eiwitstrategie om natuurlijke, lokale diervoeders te bevorderen.
- EU-wetgeving wijzigen om bruikbare reststromen in te zetten als diervoeder.
- Generieke inkomenssteun voor boeren verdwijnt, alleen publiek geld voor geleverde publieke diensten.
- Positieflijst voor reptielen en vogels.
- Geen vermaak met (wilde) dieren, zoals het houden en gebruiken van dolfijnen en walrussen voor shows.
2024
Voor D66 is het niet genoeg om schade aan de natuur te voorkomen; ‘we moeten ook werken aan actief herstel.’ Dit biedt kansen voor de economie. ‘Natuurdiensten zoals bijvoorbeeld bestuiving van bijen voor voedselproductie, biobased materialen, toerisme en vrijetijdseconomie, de ontwikkeling van nieuwe medicijnen of energie.’ Het voedselsysteem moet op de schop, waarbij het welzijn van de dieren wordt gegarandeerd en het aantal gehouden dieren wordt teruggebracht. Natuurgebieden, zoals de Waddenzee, krijgen rechtspersoonlijkheid.
Voorstellen
- In 2030 minstens 30 procent van alle land- en zeegebieden hersteld. In 2050 verkeren alle ecosystemen in goede staat.
- Verbod op de verslechtering van natuur en versterkte handhaving van natuurbescherming, zowel op land als ter zee.
- Grensoverschrijdende Europese Parken, zoals de nationale parken in de Verenigde Staten. Deze gebieden, zoals bijvoorbeeld de Waddenzee, krijgen een eigen rechtspersoonlijkheid.
- Meer herbebossing en betere ecologische verbindingen tussen natuurgebieden.
- Milieumisdaden, zoals ecocide, opnemen in (inter)nationaal strafrecht.
- Digitale technologie inzetten voor de bestrijding van de klimaat- en ecologische crisis en de bevordering van klimaatadaptatie en biodiversiteit.
- Wetenschappelijk onderbouwde beschermde status van de wolf en andere grote carnivoren.
- Geen diepzeemijnbouw.
- Verantwoorde vangstquota en blijven bijvangst registreren.
- Verbod op pulsvisserij terugdraaien.
- Subsidies en belastingvrijstellingen voor vissersschepen en scheepsbrandstof vervangen door subsidies voor dier- en natuurvriendelijke vistechnieken en duurzame viskweek.
- Klimaatneutrale landbouw in 2040.
- EU-wet voor een Duurzaam Voedselsysteem als vervolg op de Farm to Fork-strategie.
- Nieuwe Europese Eiwitstrategie om de afhankelijkheid van import te verminderen en natuurlijke, lokale diervoeders te bevorderen.
- Geen subsidie naar de bio-industrie. In plaats daarvan investeren in de circulaire en biobased economie, koolstofvastlegging, steun voor groenblauwe diensten en kortere ketens.
- Generieke inkomenssteun in het Gemeenschappelijk landbouwbeleid afschaffen. Alleen publiek geld voor geleverde publieke diensten.
- Vergroten van het biologische areaal en stimuleren van de marktvraag voor extensieve en biologische producten.
- Natuurlijke en organische alternatieven voor kunstmest inzetten.
- Preventief gebruik van bestrijdingsmiddelen verbieden en strengere regels voor toelating van nieuwe middelen.
- Europese gelden voor het promoten van bijvoorbeeld wijn en vlees stoppen en aanwenden voor de marktontwikkeling van fruit, planten en gezonde kwaliteitsproducten.
- Ontwikkeling en productie van kweekvlees stimuleren.
- Kooien in de veehouderij uitfaseren.
- Dierentransporten beperken tot 3 uur, gecombineerd met een maximumtemperatuur afhankelijk van de diersoort. Uiteindelijk zal export alleen gaan over vlees in plaats van levende dieren.
- Omslag naar een ‘eerlijke prijs’ waarin de maatschappelijke kosten van producten worden meegenomen in de prijs.
- Eén Europees groen label voor duurzaamheid en circulariteit.
- Regels die de beweging naar circulariteit belemmeren, met name op het gebied van etensresten, diermeel en mest, aanpassen.
- Sterkere regels tegen machtsmisbruik waar boeren of consumenten vaak de dupe van zijn.
- Misleidende reclames voor junkfood verbieden voor kwetsbare groepen, zoals kinderen.
- Derde landen moeten zich houden aan voorschriften die gelijkwaardig zijn aan die van de EU.
- Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen wordt de norm voor alle Europese bedrijven, zodat ook internationaal rekenschap wordt gegeven aan mensenrechten, arbeidsomstandigheden, dierenwelzijn en een schoon milieu.
- Ontwikkeling en het gebruik van alternatieven voor dierproeven stimuleren.