Zeven wethouders zijn genomineerd voor de ‘EiWet-houder’ verkiezing, een erkenning die op 15 november voor het eerst zal worden toegekend door adviesbureau Greendish en de Dierencoalitie.
De genomineerden zijn wethouders Maaike Veeningen van Almere, Shah Sheikkariem van Altena, Dirk de Jager van Amsterdam, Peter Bakker van Breda, Kirsten de Wrede van Groningen, Eelco Eerenberg van Utrecht en Maud Hulshof van Wageningen. Zij zijn door deskundigen, maatschappelijke organisaties en inwoners voorgedragen vanwege hun inzet voor een meer plantaardig en minder dierlijk eetpatroon in hun gemeenten.
Een vakjury onder leiding van landbouw- en voedseldeskundige Lara Sibbing kiest drie finalisten uit de zeven genomineerden. Tijdens het evenement Gemeente Plant Vooruit op 15 november wijst het publiek één van de drie eindkandidaten aan als winnaar.
‘Het is goed om te zien dat er een generatie wethouders opstaat die het belang ziet van een gezonde en duurzame voedselomgeving met vooral een plantaardig aanbod,’ zegt Sandra Beuving, directeur van Stichting Ondersteuning Dierencoalitie. ‘Er kan maar één wethouder winnen, maar wat mij betreft verdienen ze allemaal een prijs om hun belangrijke inzet hierop.’
De jury bestaat verder uit Muriel Verain, senior onderzoeker consumentengedrag aan de Wageningen Universiteit, en Ziggy Klazes, vicefractievoorzitter van GroenLinks in Haarlem en initiatiefnemer van de Tafel van Veel.
Almere brengt goede voorbeelden samen
Eén van de pijlers van het Almeerse voedselbeleid is een gevarieerder voedselaanbod voor jongeren. Eén op de vijf kinderen en tieners in de stad heeft namelijk overgewicht. Opvoeding, onderwijs, voorlichting en de voedselomgeving spelen daarin een grote rol.
‘Op elke hoek in de binnenstad vind je eettentjes. Keuze genoeg. Maar is het ook allemaal gezond? En hoe komt dit eten hier in de winkel en horeca. Het is belangrijk dat we daar af en toe bij stil staan,’ vindt wethouder Veeningen, de onder meer (circulaire) economie en evenementenbeleid in haar portefeuille heeft.
Sinds een jaar kunnen basisscholen in Almere tegen een kleine vergoeding kookworkshops krijgen waarin kinderen leren om zelf een heerlijke warme groentelunch te bereiden.
Om de voedselomgeving — de beschikbaarheid, bereikbaarheid, betaalbaarheid, promotie en kwaliteit van voedsel en dranken — gezonder en duurzamer te maken, werkt Almere met tien andere gemeenten samen in een ‘City Deal‘. In dat kader wordt geëxperimenteerd met verschillende interventies. De ervaringen worden onderling gedeeld, zodat gemeenten van elkaar kunnen leren.
Dit jaar lanceerde Almere het Good Food City platform: een plek waar gemeenten goede voorbeelden kunnen delen om de voedseltransitie te versnellen: van ongezond naar gezond, van dierlijk naar plantaardig, en van wereldwijd naar lokaal.
Altena experimenteert met gebiedsgerichte aanpak
De gemeente Altena trok dit jaar ruim 4.000 bezoekers voor ‘De Week van Ons Eten’. Eén van de activiteiten, die de gemeente samen met de Regio West-Brabant en de provincie had georganiseerd, was een conferentie over voedselcirculariteit. Centraal stond de vraag hoe we ons voedselsysteem zo kunnen inrichten dat het minder negatieve effecten heeft voor het klimaat, de biodiversiteit, waterkwaliteit en volksgezondheid.
Ook liet de gemeente onderzoekers van de Wageningen Universiteit een gebiedspilot uitvoeren, waar lokale horeca en supermarkten bij betrokken waren. Doel was om te achterhalen wat inwoners motiveert om meer plantaardig te eten. Wethouder Sheikkariem nam persoonlijk deel door samen met zijn moeder plantaardige snacks te koken. Hij wil graag laten zien dat de transitie naar een duurzame economie en een gezonde samenleving van onderaf georganiseerd kan worden.
Altena heeft als doel om in 2026 minstens 50 procent biologisch, plantaardig en/of lokaal voedsel in te kopen.
Amsterdam ondertekent plantaardig verdrag
Amsterdam heeft als eerste Europese hoofdstad het Plant Based Treaty ondertekend. Daarmee onderschrijft de stad ‘met een krachtig signaal de uitgangspunten uit het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 voor een klimaatneutraal en circulair voedselsysteem.’
‘De manier waarop we voedsel produceren, distribueren, bewerken en consumeren heeft een groot effect op het welzijn van mensen, dieren, klimaat en planeet,’ schrijft de gemeente in haar Voedselstrategie.
Tegelijkertijd heeft lang niet iedereen toegang tot eerlijk en betaalbaar eten en drinken. Dat moet anders.
Meer plantaardig eten is één van de oplossingen. Amsterdam streeft naar 60/40-procent plantaardige/dierlijke eiwitconsumptie in 2030. Wethouder De Jager heeft besloten dat de gemeente in de volgende aanbestedingsronde om minstens 70 procent plantaardig zal vragen voor de eigen catering.
Amsterdam financierde vorig en dit jaar bijeenkomsten in Pakhuis De Zwijger, waar inwoners en ondernemers in gesprek konden gaan over plantaardige voedselproductie, rechten voor dier en natuur, en de transitie naar een nieuw, plantaardig menu.
Breda wil gezond eten makkelijker maken
Voedsel is één van de drie speerpunten in de Gezondheidsvisie van Breda. De gemeente wil ervoor zorgen dat de gezonde keuze ook de makkelijkste keuze wordt. Dat is nu vaak niet zo. Het aantal plaatsen waar ongezond voedsel kan worden gekocht, is in tien jaar tijd met 39 procent toegenomen.
De stad gaat de voedselomgeving van inwoners verder in kaart brengen om daar vervolgens op te kunnen sturen. Ook verkent de gemeente de mogelijkheden om reclame voor ongezonde voeding uit de openbare ruimte te weren.
Daarnaast is Breda is een centrum van innovatie in de eiwittransitie. Zo bezocht wethouder Bakker op 1 november The Protein Brewery, een vooruitstrevend bedrijf dat eiwitten fermenteert uit suikerbieten die anders zouden worden weggegooid. ‘Ik ben er trots op dat dit bedrijf in Breda gevestigd is,’ vertelt Bakker. Het kenniscentrum Breda Circulair, dat door de gemeente wordt gesteund, helpt innovatieve ondernemers met financiering, regelgeving en samenwerking met kennisinstellingen en ketenpartijen.
Groningen streeft naar 60/40 plantaardig/dierlijk
Groningen heeft dit jaar een routekaart voor de voedsel- en eiwittransitie opgesteld. Daarin streeft de gemeente naar een verhouding van 60/40-procent plantaardige/dierlijke eiwitconsumptie in 2030 in lijn met de Nationale Eiwitstrategie. Nu ligt die verhouding nog bijna andersom.
‘We moeten met zijn allen toe naar een gezondere en duurzamere manier van het telen van voedsel,’ zei wethouder De Wrede vorig jaar op een congres van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.
Verschuiving van de consumptie van dierlijke eiwitten naar plantaardige en nieuwe eiwitbronnen, oftewel de eiwittransitie, is hierbij een belangrijk aspect.
Om die verschuiving te bewerkstelligen, past Groningen onder meer het eigen inkoopbeleid aan, komt er in iedere wijk een moestuin en een ‘voedselhub’, worden lokale horeca geholpen om te verduurzamen, en komt er meer aandacht voor plantaardige voeding op scholen. Ook gaat Groningen geen vleespromotie meer toelaten in reclamezuilen van de gemeente.
Utrecht wil sturen op gezondheid
Utrecht wil de gezondheidsverschillen in de stad verkleinen. In een Beleidsnota Gezondheid kondigt de gemeente een reeks ambities en maatregelen aan om de leefomgeving van inwoners te verbeteren.
Zo zouden Utrechtenaars minder vaak in aanraking moeten komen met ongezonde verleidingen. Dat gaat over reclame, maar ook over balans in de voedselomgeving.
‘Ik wil kunnen sturen op gezondheid, zoals dat nu al kan op overlast,’ zei wethouder Eerenberg eerder dit jaar.
Gezondheid, specifiek de gezonde voedselomgeving heeft normen nodig zoals geur en geluid dat hebben. Op een bedrijventerrein kun je bedrijven weigeren als die normen overschreden dreigen te worden. In de binnenstad of in een woonwijk kun je niets als er bijvoorbeeld te veel snackbars en fastfoodketens gevestigd zijn. Dit is nodig om afspraken te kunnen maken met bijvoorbeeld een ontwikkelaar en om deze later te kunnen toetsen.
De gemeente geeft alvast het goede voorbeeld door veel minder dierlijke producten in te kopen. In het nieuwe aanbestedingsbeleid wordt om minstens 80 procent plantaardige eiwitten gevraagd. In 2027 moet gezond eten en drinken de standaard zijn in sociale voorzieningen.
Meer plantaardige horeca in Wageningen
Gezonder en meer plantaardig eten zijn twee van de vier doelen in de Voedselagenda van Wageningen. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld in catering en kantines. Zo worden op het stadhuis alleen nog vegetarische hapjes geserveerd. Tijdens een ‘Stadsbijeenkomst Voedsel’ werden inwoners dit jaar gevraagd om hun ideeën te delen.’
‘Er is een grote lijst suggesties uit de avond gekomen,’ zei wethouder Hulshof.
We zijn die nu stuk voor stuk aan het bekijken om vervolgens waar mogelijk stappen te zetten om die uit te voeren en te koppelen aan bestaande initiatieven.
Zo bleek er behoefte aan meer plantaardig aanbod in de horeca. De gemeente organiseert onder meer kookworkshops in wijkcentra en biedt ruimte aan innovatieve horecaconcepten.