Dierenkieswijzer 2023

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 hebben de Dierencoalitie en Dierenbescherming het onderzoeksinstituut Kieskompas laten peilen hoe Nederlanders denken over dierenwelzijn in de veehouderij. Dezelfde vragen werden voorgelegd aan politieke partijen. De antwoorden van kiezers en partijen zijn samengevoegd in de Dierenkieswijzer.

Belangrijkste conclusies

Er is een groot draagvlak onder kiezers om de veehouderij dierwaardig te maken. Vier op de vijf vindt dat dieren hun natuurlijke gedrag moeten kunnen vertonen.

Ook de meeste rechtse kiezers willen een dierwaardige veehouderij. In een coalitie van VVD, GroenLinks/PvdA en NSC zal breed maatschappelijk draagvlak zijn voor hervormingen. Ook in een coalitie met BBB en PVV zou een ruime meerderheid voor overheidsingrijpen zijn om de veehouderij dierwaardig te maken.

Bij alle partijen behalve FvD is overweldigende steun voor verplichtende maatregelen tegen stalbranden. In geen enkele partij is steun voor het ophokken van dieren om schadelijke emissies te voorkomen. Bijna alle kiezers willen een verbod op onverdoofd slachten. VVD, ChristenUnie en GroenLinks/PvdA maken een uitzondering voor ritueel slachten. Hun kiezers niet.

De VVD wijkt in haar standpunten het sterkst af van de achterban. VVD-kiezers zijn beduidend diervriendelijker dan de fractie in de Tweede Kamer.

9/10

kiezers wil dat preventieve maatregelen tegen stalbranden verplicht worden.

4/5

wil een einde aan lichamelijke ingrepen, zoals het afbranden van varkensstaarten.

4/5

vindt dat dieren hun natuurlijke gedrag moeten kunnen uiten.

4/5

wil dat dieren in de veehouderij iedere dag naar buiten kunnen.

4/5

is tegen het ophokken van dieren om uitstoot te beperken.

Er moet een einde komen aan lichamelijke ingrepen om dieren aan te passen aan de veehouderij.

Partij

Kiezers

Oneens

66%
eens

Eens

75%
eens

Oneens

73%
eens

Eens

89%
eens

Oneens

68%
eens

Eens

93%
eens

Eens

68%
eens

Eens

84%
eens

Eens

99%
eens

Eens

78%
eens

Oneens

41%
eens

Eens

85%
eens

Eens

91%
eens

Eens

77%
eens

Wat vinden kiezers?

81 procent van de kiezers vindt dat er een einde moet komen aan lichamelijke ingrepen om dieren aan te passen aan de veehouderij.

Er moet een einde komen aan lichamelijke ingrepen om dieren aan te passen aan de veehouderij

Toelichtingen van partijen

BBB: ‘Binnen sectorinitiatieven wordt er hard gewerkt om lichamelijke ingrepen te verminderen. Er wordt vaak makkelijk gedacht “gewoon meer stro en ruimte en er wordt geen staart gebeten.” Helaas is staartbijten een multifactorieel probleem. Oorzaken zijn divers en hebben invloed op elkaar. Ook bij bio-en buitenvarkens komt helaas staartbijten voor. Wanneer de oplossing simpel was, was deze er geweest. In Finland zijn er sinds 2003 krulstaarten. Uit een wetenschappelijk onderzoek in 2020 zijn meer dan 14.000 staarten gescoord in het slachthuis. 49,2 procent waren volledig, 2,5 procent grote wonden, 11,6 procent wond, 36,7 procent genezen wond. Hieruit blijkt wel hoe moeilijk het is en dat 50 procent van de dieren staartbijten hebben moeten ondergaan. Uit een studie van Wageningen Economic Research blijkt dat varkenshouders in Nederland tussen 10 en 30 euro per varken extra moeten krijgen om varkens met lange staarten te houden. Wie gaat dat betalen? En daarmee is staartbijt leed zelf nog steeds niet uitgesloten.’

ChristenUnie: ‘Wij geloven dat ernstige lichamelijke ingrepen, zoals het afbranden van staarten, om zo meer dieren op een kleine oppervlakte te kunnen houden, niet getuigt van goed zorgen voor dieren. Kleinere ingrepen, zoals het ossen van runderen, kunnen er juist voor zorgen dat dieren soms op de boerderij waar ze geboren zijn kunnen opgroeien. We moeten dus wel genuanceerd blijven.’

D66: ‘D66 zet zich in voor een dierwaardige veehouderij, daar horen lichamelijke ingrepen niet bij. Gelukkig is er recent een motie van D66 aangenomen die alle lichamelijke ingrepen bij dieren, eindelijk, verbiedt.’

GroenLinks-PvdA: ‘We moeten de veehouderij aanpassen aan de dieren, niet andersom. Als het veehouderijsysteem, gericht op maximale productie, niet past bij de behoeften van de dieren, dan moeten we dat veehouderij systeem aanpassen, ook als dat leidt tot minder productie of hogere kosten.’

Partij voor de Dieren: ‘Stallen moeten worden aangepast aan dieren in plaats van andersom. Dankzij een wetswijziging van de Partij voor de Dieren is in de Wet dieren vastgelegd dat dieren niet meer mogen worden aangepast aan het houderijsysteem. Dieren zullen eindelijk worden verlost van pijnlijke ingrepen zoals het castreren van biggen, het afbranden of knippen van staarten, het afvijlen van tanden en het onthoornen van koeien en geiten.’

SP: ‘De bio-industrie gaat zo spoedig mogelijk op de helling. Dierenwelzijnsnormen worden flink verscherpt. Dieronvriendelijke praktijken van de bio-industrie en verminking van dieren worden verboden.’

Volt: ‘Volt wil dat dierenwelzijn centraal komt te staan in de landbouw en de veehouderij, en dat de belangen van dieren daarom een volwaardige plek in het landbouwbeleid krijgen.’

VVD: ‘Wat de VVD betreft worden onnodige lichamelijke ingrepen verleden tijd. We willen naar een dierwaardige veehouderij voor alle diersectoren zoals dat in het Convenant dierwaardige veehouderij wordt gedefinieerd. Via het convenant komen er nieuwe richtlijnen voor houderijsystemen, waarbij het welzijn en gezondheid van dieren het uitgangspunt zijn.’

CDA, Forum voor Democratie, Pieter Omtzigt en SGP stemden tegen de motie-De Groot over het verbieden van alle ingrepen bij dieren tenzij direct medisch noodzakelijk.

Dieren in de veehouderij moeten hun natuurlijke gedrag kunnen uitoefenen.

Partij

Kiezers

Oneens

74%
eens

Neutraal

93%
eens

Onbekend

77%
eens

Eens

94%
eens

Onbekend

88%
eens

Eens

95%
eens

Eens

73%
eens

Onbekend

89%
eens

Eens

97%
eens

Eens

83%
eens

Onbekend

56%
eens

Eens

87%
eens

Eens

94%
eens

Eens

83%
eens

Wat vinden kiezers?

86 procent van de kiezers vindt dat dieren in de veehouderij hun natuurlijke gedrag moeten kunnen uitoefenen.

Dieren in de veehouderij moeten hun natuurlijke gedrag kunnen uitoefenen

Toelichtingen van partijen

BBB: ‘We accepteren dat het houden van dieren gevolgen heeft voor hun vrijheid en natuurlijk gedrag. Daarmee nemen we ook wettelijk afstand van het amendement-Vestering (over het houden van dieren), want dit belemmert het bestaansrecht voor iedere ondernemer die een dier houdt en beperkt de vrijheid van het individu.’

ChristenUnie: ‘Al het natuurlijk gedrag kan niet, zeker wanneer het gaat om jachtgedrag of agressief gedrag tussen mannetjesdieren, maar een boer moet in de natuurlijke behoeften van de dieren die hij houdt kunnen voorzien. Zeker bij scharrelen, grazen, spelen, sociale verbanden vormen, etc.’

D66: ‘D66 zet zich in voor een dierwaardige veehouderij. D66 onderschrijft de zes leidende principes voor dierwaardige veehouderij zoals uitgewerkt door de Raad voor Dieraangelegenheid. Het kunnen uitoefenen van natuurlijk gedrag hoort hierbij. Daarom heeft D66 dit in haar verkiezingsprogramma opgenomen. Om dieren een waardig bestaan te geven in de veehouderij.’

Partij voor de Dieren: ‘Dieren hebben het recht om te leven naar hun aard. Stallen moeten worden aangepast aan dieren in plaats van andersom. Zo horen kippen een stofbad te kunnen nemen, willen varkens in de aarde kunnen wroeten, en horen koeien en geiten buiten in plaats van in stallen. In de stal moeten dieren beschikken over voldoende ruimte, stro en afleidingsmateriaal en de mogelijkheid om zich terug te trekken of juist samen te zijn. Dankzij een wetswijziging van de Partij voor de Dieren is in de Wet dieren vastgelegd dat dieren de ruimte moeten hebben om natuurlijk gedrag te vertonen.’

SP: ‘Binnen de veehouderij behoren dieren soorteigen gedrag te kunnen vertonen. Koeien horen in de wei, en we bevorderen de vrije uitloop van andere dieren.’

Volt: ‘Volt wil dat dierenwelzijn centraal komt te staan in de landbouw en de veehouderij, en dat de belangen van dieren daarom een volwaardige plek in het landbouwbeleid krijgen.’

VVD: ‘We willen naar een dierwaardige veehouderij voor alle diersectoren zoals dat in het Convenant dierwaardige veehouderij wordt gedefinieerd. Via het convenant komen er nieuwe richtlijnen voor houderijsystemen, waarbij het welzijn en gezondheid van dieren het uitgangspunt zijn. Wel moeten we voorkomen dat dieren elkaar gaan verwonden.’

Dieren in de veehouderij moeten elke dag naar buiten kunnen.

Partij

Kiezers

Oneens

68%
eens

Eens

79%
eens

Onbekend

62%
eens

Eens

83%
eens

Onbekend

80%
eens

Eens

89%
eens

Neutraal

52%
eens

Onbekend

82%
eens

Eens

92%
eens

Eens

82%
eens

Onbekend

39%
eens

Eens

83%
eens

Eens

80%
eens

Neutraal

70%
eens

Wat vinden kiezers?

79 procent van de kiezers vindt dat dieren in de veehouderij elke dag naar buiten moeten kunnen.

Dieren in de veehouderij moeten elke dag naar buiten kunnen

Toelichtingen van partijen

BBB: ‘Dit klinkt als een must, de vraag is of je buiten ook niet binnen kan halen: dag- en nachtritme, frisse lucht, goed stalklimaat, functiegebieden. Dierenwelzijn moet je integraal zien. We hebben met emissie te maken, geur, dierziekte, zoönose en voedselveiligheid. EU-regels schrijven ons nu eenmaal voor om van bepaalde ziektes vrij te zijn, ook onder wilde dieren (Afrikaanse varkenspest bij wilde zwijnen). Keuzes moeten dus gemaakt worden. Daarbij is het de vraag of je dieren altijd buiten wil hebben; extreem weer, extra zorg rondom bevalling of ziekte, etc.’

ChristenUnie: ‘Eens, maar daar zijn we niet van de één op de andere dag. Samen met de boeren moet de overheid een pad maken naar een manier van dieren houden die ook rekening houdt met voldoende daglicht en buitenlucht. Soms blijft het bij een tussenvorm (geiten moet kunnen klimmen en dat gaat niet in een plat weiland) of soms moet er een ophokplicht komen om verdere verspreiding van de vogelgriep tegen te gaan.’

D66: ‘D66 vindt dat dieren elke dag naar buiten moeten kunnen met plaats voor onderdak en beschutting. Dit is in lijn met één van de principes van de dierwaardige veehouderij, waarin staat dat dieren toegang moeten hebben tot een goede omgeving met frisse lucht. Onderzoeken laten zien dat koeien het liefst buiten zijn, zeker ’s nachts. Bij andere dieren zijn hier ook sterke aanwijzingen voor. D66 onderschrijft de de principes van de dierwaardige veehouderij en zet zich dus in voor een gezonde leefomgeving voor dieren.’

GroenLinks-PvdA. ‘Dierwaardige veehouderij gaat uit van de natuurlijke behoeften van het dier. Die verschillen per soort, maar voldoende ruimte, afleiding en nieuwe ervaringen, frisse lucht en sociale interactie horen hier bij.’

Partij voor de Dieren: ‘Op zit moment zitten tientallen miljoenen dieren opgesloten in potdichte stallen. Wat de Partij voor de Dieren betreft, krijgen dieren in de veehouderij vrije uitloop naar buiten, met voldoende schuilmogelijkheden tegen weersomstandigheden als hitte en regen.’

SP: ‘Binnen de veehouderij behoren dieren soorteigen gedrag te kunnen vertonen. Koeien horen in de wei, en we bevorderen de vrije uitloop van andere dieren. Om de gezondheid voor burgers te waarborgen wordt een afstand van tenminste 1.200 meter aangehouden tussen veehouderijen en stads- en dorpsranden. In ieder geval mogen bedrijven die binnen deze afstand liggen niet uitbreiden. Het binnenklimaat van stallen wordt verbeterd zodat de boeren niet meer ziek worden van het hoge ammoniakgehalte in de stallen. Er is alertheid voor het uitbreken van zoönosen. Er is een gedegen aanpak van de sloop van overtollige stallen nodig.’

Volt: ‘Volt wil dat dierenwelzijn centraal komt te staan in de landbouw en de veehouderij, en dat de belangen van dieren daarom een volwaardige plek in het landbouwbeleid krijgen.’

VVD: ‘Alle veehouders moeten zorgen voor dierenwelzijn. Het voordeel van een dichte stal is dat de uitstoot van schadelijke stoffen kan worden beperkt. Het is aan ondernemers om het bedrijf op een duurzame manier in te richten, zolang het welzijn en de gezondheid van dieren centraal staan.’

Dieren in de veehouderij moeten beschermd worden tegen extreme weersomstandigheden.

Partij

Kiezers

Eens

84%
eens

Eens

85%
eens

Oneens

88%
eens

Eens

91%
eens

Oneens

80%
eens

Eens

93%
eens

Eens

70%
eens

Eens

89%
eens

Eens

98%
eens

Eens

81%
eens

Oneens

76%
eens

Eens

95%
eens

Eens

78%
eens

Eens

83%
eens

Wat vinden kiezers?

88 procent van de kiezers vindt dat dieren in de veehouderij beschermd moeten worden tegen extreme weersomstandigheden.

Dieren in de veehouderij moeten beschermd worden tegen extreme weersomstandigheden

Toelichtingen van partijen

BBB: ‘En dus ook varkens die tot hun buik in de modder staan en geen droge plek hebben. Men moet zich realiseren dat runderen overdag naar binnen halen en ’s nachts naar buiten ook een oplossing is. Vaak loopt men aan tegen gemeentelijke bestemmingsplannen om beplanting of schuilhutten te plaatsen.’

ChristenUnie: ‘Dieren moeten kunnen schuilen.’

D66: ‘D66 vindt dat dieren beschermd moeten worden tegen extreme weerstomstandigheden zoals hitte, droogte en zware neerslag. Met steeds vaker voorkomend extreem weer is dit des te belangrijker. Dieren moeten schaduw en beschutting hebben wanneer ze buiten zijn en de mogelijkheid hebben om naar binnen te kunnen bij extreem weer. D66 heeft oproepen aan de regering gesteund die hierop toezien.’

GroenLinks-PvdA: ‘Vooral schaduw in de zomer bij dieren in de wei en verbod op transport bij grote hitte of erge kou moeten beter worden geregeld.’

Partij voor de Dieren: ‘Wat de Partij voor de Dieren betreft, krijgen dieren in de veehouderij vrije uitloop naar buiten, met voldoende schuilmogelijkheden tegen weersomstandigheden als hitte en regen.’

SP: ‘Dieren moeten zo veel mogelijk buiten kunnen staan. Net als in de natuur dienen ze voldoende bescherming te kunnen vinden bij noodweer. Ook zorgen we voor voldoende bomen en schaduw tegen de hitte.’

Volt: ‘Volt wil dat dierenwelzijn centraal komt te staan in de landbouw en de veehouderij, en dat de belangen van dieren daarom een volwaardige plek in het landbouwbeleid krijgen.’

VVD: ‘Dieren moeten inderdaad bescherming geboden krijgen tegen slechte weersomstandigheden.’

Pieter Omtzigt stemde voor de motie-Vestering over een landelijke verplichting van beschuttingsmogelijkheden voor weidedieren. CDA, Forum voor Democratie en SGP stemden tegen.

Methoden die ervoor zorgen dat de productie per dier wordt verhoogd moeten verboden worden.

Partij

Kiezers

Neutraal

68%
eens

Eens

78%
eens

Onbekend

69%
eens

Eens

90%
eens

Onbekend

72%
eens

Eens

89%
eens

Oneens

42%
oneens

Eens

81%
eens

Eens

88%
eens

Eens

76%
eens

Onbekend

62%
eens

Eens

66%
eens

Eens

85%
eens

Neutraal

73%
eens

Wat vinden kiezers?

80 procent van de kiezers vindt dat methoden die ervoor zorgen dat de productie per dier wordt verhoogd, moeten worden verboden.

Methoden die ervoor zorgen dat de productie per dier wordt verhoogd moeten verboden worden

Toelichtingen van partijen

BBB: ‘Achterhaalde stelling. Hierop ligt de focus al lang niet meer voor alle diersoorten. Bijvoorbeeld, er wordt niet meer geselecteerd door Nederlandse fokbedrijven op meer biggen.’

ChristenUnie: ‘Zo staat in ons verkiezingsprogramma dat wij bijvoorbeeld niet alleen een maximum aantal koeien per hectare willen, maar ook een maximum productie om te voorkomen dat we te ver doorschieten in productie vragen van dieren.’

D66: ‘D66 vindt dat je dieren niet mag aanpassen aan het systeem. Daarom stelt D66 een productienorm in bij melkkoeien. Er bestaat een kans dat wanneer boeren minder vee houden ze meer productie per dier willen. Daarmee worden de koeien letterlijk uitgemolken. Dat wil D66 met deze productienorm voorkomen. Maar het geldt voor alle diersoorten. De landbouw wordt aangepast aan het dier in plaats van het dier niet aan het verdienmodel.’

GroenLinks-PvdA: ‘Methoden tot productieverhoging die ten koste gaan van het welzijn van het dier, moeten we verbieden. Of dat nou vleeskippen zijn die te zwaar zijn voor hun eigen poten of dikbilkoeien die niet normaal kunnen bevallen. Net als bijvoorbeeld voor mopshondjes die niet normaal kunnen ademhalen moeten er ook in de veehouderij betere regels komen die hierop toezien.’

Partij voor de Dieren: ‘Veel dieren zijn zo ver doorgefokt dat ze in een paar weken vetgemest kunnen worden. Dit zorgt voor ernstig dierenleed. Het fokken op extreem snelle groei (zoals bij kippen en varkens) of op extreme productie (zoals bij melkkoeien) wordt verboden. Er komt een maximum voor de “productie” per dier. En er komt een einde aan het doorfokken op steeds grotere aantallen biggetjes die een zeug per dracht moet werpen.’

SP: ‘Wij willen een “boerenlandbouw,” ofwel een gezonde productie op de schaal van het gezinsbedrijf waarmee boeren de kost kunnen verdienen. Schaalvergroting en intensivering was steeds de oplossing vanuit de overheid voor alle problemen. De banken deden hier graag aan mee, want schaalvergroting kost immers geld en de banken leenden dat maar wat graag uit. Voor elke boer die in Nederland moet stoppen, zijn er meer boeren buiten Europa die dieronvriendelijker en onhygiënischer produceren. Ons afhankelijk maken van import uit het buitenland is daarom ook niet de oplossing.’

Volt: ‘Volt wil dat biologisch geproduceerd vlees de norm wordt en daarnaast investeren in de ontwikkeling van kweekvlees.’

VVD: ‘Wij vinden dierenwelzijn voorwaardelijk voor het houden van dieren. Tegelijkertijd willen wij innovaties stimuleren die onze voedselproductie verder verduurzamen en efficiënter maken. Wij geloven dat beide goed samen kunnen gaan.’

Dieren in de veehouderij mogen niet in kooien worden gehouden.

Partij

Kiezers

Neutraal

57%
eens

Eens

60%
eens

Oneens

63%
eens

Eens

70%
eens

Oneens

59%
eens

Eens

79%
eens

Oneens

38%
oneens

Onbekend

72%
eens

Eens

88%
eens

Eens

67%
eens

Oneens

51%
oneens

Eens

82%
eens

Eens

66%
eens

Neutraal

63%
eens

Wat vinden kiezers?

70 procent van de kiezers vindt dat dieren in de veehouderij niet in kooien mogen worden gehouden.

Dieren in de veehouderij mogen niet in kooien worden gehouden

Toelichtingen van partijen

BBB: ‘Wat is een kooi? Voor varkenshouderij speelt een belangrijk element dat er meer ruimte nodig zal zijn voor vrijloopkraamhokken. Meer vierkante meter per dier betekend meer bouwblok nodig en vergunning. Ervaring leert dat oude stallen blijven staan doordat actiegroepen steeds in bezwaar gaan. Tien à vijftien jaar is men bezig. Hier is niemand bij gebaat.’

ChristenUnie: ‘Een dier moet zo veel mogelijk aan zijn natuurlijke behoeften kunnen voldoen en wanneer het heel zijn leven in een kooi gehouden wordt, kan dat niet.’

D66: ‘D66 zet zich hard in voor een dierwaardige veehouderij waar dit bij aansluit. Kooien waarin dieren zich niet of slecht kunnen bewegen zijn niet dierwaardig. Stallen waar het dier naar binnen en naar buiten kan, en met genoeg ruimte, moeten de norm zijn. Daar gaat D66 voor.’

GroenLinks-PvdA: ‘Kooien zijn onverenigbaar met redelijke welzijnseisen voor de meeste diersoorten. Groepshuisvesting, met de mogelijkheid om naar buiten te gaan, moet de norm worden.’

Partij voor de Dieren: ‘Dieren hebben het recht om te leven naar hun aard. Nog altijd zijn er in de Nederlandse veehouderij miljoenen dieren die hun leven moeten slijten in kooien ten behoeve van de vlees- en eierindustrie. In deze kooien is geen ruimte voor natuurlijk gedrag: de dieren kunnen niet op een normale manier voedsel zoeken, konijnen kunnen niet graven, kippen kunnen niet stofbaden, zeugen die klem liggen tussen stangen kunnen hun biggetjes niet op een normale manier verzorgen. Dieren zullen eindelijk worden bevrijd uit krappe kooien zonder mogelijkheid om natuurlijk gedrag te vertonen.’

SP: ‘Bij het inrichten van boerenbedrijven is er meer oog voor het natuurlijk gedrag van dieren. Een vrije uitloop en gezond binnenklimaat voor de dieren wordt gewaarborgd.’

Volt: ‘Volt wil dat biologisch geproduceerd vlees de norm wordt en dat dieren dus vrij kunnen bewegen.’

CDA, Forum voor Democratie en SGP stemden tegen de motie-Moorlag over het houden van kippen in kooien zo snel mogelijk uitfaseren.

Om uitstoot zo veel mogelijk te beperken moet je dieren ophokken.

Partij

Kiezers

Neutraal

76%
oneens

Oneens

79%
oneens

Onbekend

73%
oneens

Oneens

80%
oneens

Onbekend

77%
oneens

Oneens

82%
oneens

Oneens

59%
oneens

Onbekend

84%
oneens

Oneens

83%
oneens

Oneens

78%
oneens

Onbekend

50%
oneens

Oneens

70%
oneens

Oneens

82%
oneens

Eens

73%
oneens

Wat vinden kiezers?

72 procent van de kiezers vindt niet dat we dieren moeten ophokken om uitstoot zo veel mogelijk te beperken.

Om uitstoot zo veel mogelijk te beperken moet je dieren ophokken

Toelichtingen van partijen

BBB: ‘Buiten binnen halen is iets anders dan “ophokken”.’

ChristenUnie: ‘Het mag niet zo zijn dat stikstofbeleid alleen maar betekent dat dieren in stallen worden opgesloten. Het is beter om te sturen op een maximaal aantal dieren per hectare.’

D66: ‘D66 streeft naar kringlooplandbouw binnen de kaders van een dierwaardige veehouderij. Dat betekent dat dieren niet de dupe mogen zijn van doelen omtrent uitstoot. Ophokken is daarmee niet acceptabel. Organisaties zoals Zonvarken laten zien dat een diervriendelijke veehouderij hand in hand kunnen gaan met een natuurvriendelijke veehouderij.’

GroenLinks-PvdA: ‘Als een staltechniek om ammoniakemissies te beperken een gesloten stal vereist, zonder mogelijkheid voor dieren om buiten te komen, voldoet het niet aan een redelijke eis voor dierenwelzijn. Een dergelijk systeem is dus geen aanvaardbare oplossing.’

Partij voor de Dieren: ‘Om de uitstoot zoveel mogelijk te beperken, en zowel de doelen op het gebied van klimaat, natuur, waterkwaliteit als dierenwelzijn te halen, is er maar één werkelijke oplossing: minder dieren fokken, gebruiken en doden. De vee- industrie is een van de grootste uitstoters van broeikasgassen en dé oorzaak van de natuurcrisis. Het leidt tot vervuiling van ons grondwater, van ons drinkwater, tot stankoverlast en gezondheidsschade voor omwonenden, verlies van vruchtbare bodems, ontbossing en een groter risico op een volgende pandemie. Met een krimp van minstens 75 procent van het aantal dieren in de vee-industrie pakken we al deze problemen tegelijkertijd aan.’

SP: ‘Om de uitstoot van CO₂, methaan en ook de ammoniakuitstoot te beperken, en tevens evenwichtsbemesting te bereiken, neemt het aantal dieren af. Te lang is er geprobeerd te sturen op technische maatregelen die onvoldoende effect hadden. De mest wordt in evenwichtsbemesting afgezet op grasland, akkerland en tuinbouwgrond. Mestverwerking en mestvergisting zijn geen optie meer. Bij het terugdringen van het aantal dieren worden boeren die al natuurinclusief boeren en boeren die oude zeldzame rassen houden, ontzien.’

Volt: ‘Volt wil uitstoot juist beperken door te stoppen met de intensieve veehouderij.’

Er komt een verbod op megastallen.

Partij

Kiezers

Oneens

41%
eens

Eens

64%
eens

Oneens

46%
eens

Eens

74%
eens

Oneens

48%
oneens

Eens

85%
eens

Neutraal

57%
oneens

Neutraal

69%
eens

Eens

90%
eens

Eens

43%
eens

Oneens

74%
oneens

Eens

68%
eens

Eens

81%
eens

Neutraal

61%
eens

Wat vinden kiezers?

68 procent van de kiezers is het eens met een verbod op megastallen.

Toelichtingen van partijen

BBB: ‘Megastallen en dierwelzijn zijn twee losstaande dingen. Het gaat om de goede verzorging voor het dier. Vaak bij grote bedrijven gespecialiseerd, dus zeg maar fte per dier is belangrijker dan aantal dieren. Vanuit het dier beredeneerd – “door de ogen van het dier” – heeft deze geen besef met hoeveel andere dieren deze is. Veel belangrijker zijn ze hokgenoten. Dierziekte is beter te controleren dan 200 kleine bedrijfjes. Grote stallen hebben juist beste investering in stallen met betrekking tot stalklimaat en daglicht, en zijn meer voor de toekomst gebouwd.’

ChristenUnie: ‘Verdere uitbreiding van veehouderij in megastallen onwenselijk, omdat we tegen de grenzen van natuur en milieu aanlopen. Grote stallen en bedrijven zijn echter niet automatisch slechter voor dieren. Bij bestaande veehouderij kijken we dan ook of deze past in de nieuwe kijk op natuur en dierenwelzijn.’

D66: ‘D66 vindt het onuitlegbaar en onacceptabel dat er megastallen bij komen in Nederland. We moeten het juist anders gaan doen in Nederland. Meer boeren, minder vee. Een landelijk verbod op megastallen draagt bij aan de doelen voor de natuur en het welzijn van de dieren.’

GroenLinks-PvdA. ‘GroenLinks-PvdA wil grondgebonden landbouw en de veehouderij flink extensiveren. We willen af van industriële veehouderij in megastallen.’

NSC: Volgens het NSC-verkiezingsprogramma komen er ‘geen nieuwe vergunningen voor megastallen.’

Partij voor de Dieren: ‘Het tijdperk van de megastallen is voorbij. Deze stallen zullen als eerste opgekocht worden in het kader van de stikstof- en klimaataanpak. Er komen geen nieuwe vergunningen voor de bouw van megastallen of de uitbreiding van bestaande veehouderijen. Hoe minder dieren op een kluitje, hoe kleiner de risico’s op ziekte-uitbraken en zoönosen.’

Volt: ‘Volt wil een verbod op megastallen, omdat de intensieve veehouderij niet past in een milieu- en diervriendelijke landbouw.’

VVD: ‘Voor de VVD staat het welzijn van dieren centraal en niet de omvang van de stal. De intensieve veehouderij houden we daarom aan strengere afspraken.’

CDA, Forum voor Democratie en SGP stemden tegen de motie-Ouwehand over het bewerkstelligen dat er geen nieuwe megastallen bij komen.

Er moet een verbod komen op het onverdoofd slachten van dieren.

Partij

Kiezers

Oneens

84%
eens

Oneens

70%
eens

Onbekend

64%
eens

Eens

85%
eens

Onbekend

46%
eens

Neutraal

84%
eens

Oneens

62%
eens

Onbekend

83%
eens

Eens

94%
eens

Eens

84%
eens

Onbekend

50%
oneens

Eens

90%
eens

Eens

71%
eens

Neutraal

86%
eens

Wat vinden kiezers?

82 procent van de kiezers vindt dat er een verbod moet komen op het onverdoofd slachten van dieren.

Er moet een verbod komen op het onverdoofd slachten van dieren

Toelichtingen van partijen

BBB: ‘Religie en noodslachting uitgesloten graag.’

ChristenUnie: ‘Kosher slachten (in de Joodse traditie) gebeurt met meer respect voor het dier dan veel grote reguliere slachterijen. Bovendien is er daar 100 procent van de tijd een dierenarts aanwezig om te waarborgen dat een dier niet te lang lijdt.’

D66: ‘D66 wil per direct een einde maken aan het onverdoofd slachten van dieren, dit zorgt namelijk voor onnodig veel leed. Een verbod met goede handhaving moeten dit leed voorkomen. D66 zet zich in dit kader in voor versterkt toezicht en innovaties zoals slimme camera’s, die alarm slaan wanneer een dier niet verdoofd is voor de slacht.’

GroenLinks-PvdA: ‘GroenLinks-PvdA denken dat met het huidige Convenant ritueel slachten een redelijk compromis is bereikt tussen dierenwelzijn en religieuze vrijheid. Als blijkt dat het niet goed werkt, zullen we de regels moeten aanscherpen.’

Partij voor de Dieren: ‘In Nederland is het al bijna 100 jaar verboden om dieren zonder verdoving te slachten, maar voor religieuze slacht wordt een uitzondering gemaakt. Dit zorgt voor ernstig dierenleed. In verschillende landen is de onverdoofde slacht al verboden, ook binnen Europa. De Partij voor de Dieren wil deze uitzondering ook in Nederland schrappen, en daarmee de wettelijke plicht om dieren voorafgaand aan de slacht te bedwelmen voor álle dieren laten gelden.’

SP: ‘Er zijn nog steeds slachthuizen die willen overstappen op CO₂-bedwelming. Dat is verre van diervriendelijk. Wij hebben de minister verzocht slachthuizen hier geen toestemming voor te geven. Slachthuizen die de regels overtreden zouden veel sneller gesloten moeten worden.’

Volt: ‘Volt is tegen elke vorm van slachten waarbij geen sprake is van verdoving en bewusteloosheid.’

VVD: ‘We komen op voor zowel dierenwelzijn als godsdienstvrijheid. Daarom behouden we het verbod op onverdoofd slachten en houden we de uitzondering daarop voor de rituele slacht in stand. We vinden het belangrijk dat streng toezicht wordt gehouden op deze slachthuizen.’

Preventieve maatregelen om stalbranden te voorkomen moeten verplicht worden.

Partij

Kiezers

Oneens

86%
eens

Eens

96%
eens

Eens

87%
eens

Eens

97%
eens

Eens

56%
eens

Eens

96%
eens

Eens

82%
eens

Eens

92%
eens

Eens

91%
eens

Eens

91%
eens

Oneens

87%
eens

Eens

98%
eens

Eens

97%
eens

Eens

93%
eens

Wat vinden kiezers?

94 procent van de kiezers is het eens dat preventieve maatregelen om stalbranden te voorkomen verplicht moeten worden.

Preventieve maatregelen om stalbranden te voorkomen moeten verplicht worden

Toelichtingen van partijen

BBB: ‘Dit is privaat vaak al geregeld. Stalbrand of dergelijke is de grootste nachtmerrie voor iedere veehouder. Er wordt vaak een beeld geschetst dat boeren niks om hun vee geven. Dat is onterecht. Uiteindelijk wil men wel brood op de plank hebben. Wanneer de taart eerlijker verdeeld wordt, zijn er zaken snel te regelen. Wanneer dierwelzijn beter uitbetaald wordt en supermarkten beter hun best doen om het te vermarkten, dan gaan veehouders er voor. Helaas zijn er legio aan voorbeelden die te weinig afzet hebben en failliet gaan en last hebben van dierenactivisten. Iedereen staat te applaudisseren bij de opening, maar daarna worden dergelijke ondernemers in de steek gelaten. Dierziekte uitbraak, stalbranden of verstikking zijn traumatische ervaringen voor veehouders.’

ChristenUnie: ‘Een stalbrand is een ramp voor de dieren in de stal en de boer. Betere preventieve maatregelen zijn daarom nodig.’

D66: ‘D66 vindt het onacceptabel dat dieren omkomen bij stalbrangen. Het zorgt voor ongekend leed bij de dieren die levend verbranden of verstikken. Jaarlijkse controles en maatregelen om branden te voorkomen en dieren een uitweg te bieden helpen om het dierenleed te verminderen. D66 heeft zich dan ook succesvol ingezet om de jaarlijkse controles uit te laten voeren door onafhankelijke organisaties, zoals de brandweer. Daarnaast zetten we ons in voor “valwanden” zodat dieren kunnen vluchten en wordt er dankzij D66 gecontroleerd op voldoende bluswater bij de boerderij, aangezien het daar in 70 procent van de gevallen aan ontbrak. Deze maatregelen en meer heeft D66 opgenomen in haar verkiezingsprogramma om zich hier blijvend voor in te zetten.’

GroenLinks-PvdA: ‘Wie dieren houd, is verantwoordelijk voor hun welzijn en veiligheid. De regelmatige stalbranden laten zien dat de regels en handhaving onvoldoende is, en moet worden aangescherpt.’

Partij voor de Dieren: ‘Op dit moment worden dieren onvoldoende beschermd tegen het risico op stalbranden. Overheidsplannen om het aantal stalbranden te verminderen — veelal vrijblijvende maatregelen en voorlichting — hebben niet gewerkt, concludeerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid. De brandveiligheid is de afgelopen jaren juist verslechterd in plaats van verbeterd. Het aantal stalbranden is niet structureel afgenomen en het aantal dieren dat levend is verbrand of gestikt in de rook is zelfs toegenomen. De Partij voor de Dieren wil wettelijke regels om stalbranden te voorkomen en verplichte maatregelen om dieren te beschermen als een stalbrand plaatsvindt.’

SP: ‘Stalbranden worden voorkomen door het verplicht aanbrengen van sprinklerinstallaties en zo nodig compartimentering van stallen.’

Volt: ‘Volt gelooft in preventieve maatregelen, en is daarom voor het verplichten van maatregelen om stalbranden te voorkomen.’

VVD: ‘Stalbranden zijn een drama voor dieren en boeren. We gaan in samenspraak met de sector aanvullende maatregelen nemen om het aantal branden te verminderen.’

CDA, Forum voor Democratie en Pieter Omtzigt stemden voor de motie-Vestering c.s. over het opnemen van de adviezen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid in het maatregelenpakket tegen stalbranden. De SGP stemde tegen.

Lees het rapport

De volledige onderzoeksdata en standpunten van politieke partijen.

Downloaden

Verantwoording

Opiniepeiling

In opdracht van de Dierenbescherming en de Dierencoalitie heeft onderzoeksinstituut Kieskompas de meningen van Nederlands kiezers op het houden van dieren in de veehouderij gepeild. Het onderzoek is online uitgevoerd tussen 7 en 19 september 2023. Deze dataverzameling heeft geleid tot een gewogen steekproef van 6.934 respondenten. De resultaten zijn gewogen op Nielsen-regio, geslacht, leeftijd, opleiding, etniciteit en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021, zodat de uitkomsten op deze kenmerken representatief zijn.

50PLUS, BIJ1, BVNL, DENK, Splinter en kleinere partijen zijn vanwege het lage aantal respondenten niet meegenomen in de analyse. De maximale foutmarge op de volledige dataset bedraagt 2.2 procent.

Standpunten politieke partijen

De stellingen zijn gedeeld met politieke partijen met het verzoek om iedere stelling te beoordelen met ‘eens, neutraal of oneens’. Ook kon een toelichting worden geven. Deze antwoorden zijn integraal opgenomen in de Dierenkieswijzer.

Forum voor Democratie en SGP reageerden niet. NSC en CDA lieten weten geen beoordelingen te kunnen aanleveren. Voor die partijen heeft de Dierenkieswijzer, zover mogelijk, de standpunten bepaald op basis van verkiezingsprogramma’s en stemmingen over moties in de Tweede Kamer. JA21 en PVV reageerden, maar gaven geen toelichtingen.

Belangrijkste conclusies

9/10

4/5

4/5

4/5

4/5

Er moet een einde komen aan lichamelijke ingrepen om dieren aan te passen aan de veehouderij.

Dieren in de veehouderij moeten hun natuurlijke gedrag kunnen uitoefenen.

Dieren in de veehouderij moeten elke dag naar buiten kunnen.

Dieren in de veehouderij moeten beschermd worden tegen extreme weersomstandigheden.

Methoden die ervoor zorgen dat de productie per dier wordt verhoogd moeten verboden worden.

Dieren in de veehouderij mogen niet in kooien worden gehouden.

Om uitstoot zo veel mogelijk te beperken moet je dieren ophokken.

Er komt een verbod op megastallen.

Er moet een verbod komen op het onverdoofd slachten van dieren.

Preventieve maatregelen om stalbranden te voorkomen moeten verplicht worden.

Lees het rapport

Verantwoording

Opiniepeiling

Standpunten politieke partijen

Mogelijk gemaakt door